Soorten onzekerheden

• Aanvankelijk beschikbare data (gemeten grondeigenschappen) blijken onjuist.
• Er zijn meer gegevens beschikbaar die een afwijkend beeld geven.
• Interpretatie van data was aanvankelijk incorrect. Hiermee wordt bedoeld de vertaling naar voor ontwerp en uitvoering relevante grondeigenschappen en de extrapolatie naar niet onderzochte terreindelen.

Het is van belang dat opdrachtgevers bodemdata duiden en expliciet communiceren met inschrijvers. Het advies is om bij iedere aanbesteding een specifiek document op te stellen waarin die duiding plaatsvindt. [Duiden van bodemdata]

Omgaan met onzekerheden in bodemdata is een vak apart. Verkleinen van onzekerheden door risicogestuurd onderzoek kan een effectieve beheersmaatregel zijn. Begrip van de aard van onzekerheden is hierbij essentieel.

Onzekerheid in bodemdata heeft verschillende oorzaken. De belangrijkste vier oorzaken zijn:

Op het eerste gezicht is er sprake van willekeurige bodemopbouw zonder duidelijke en verklaarbare ordening van bodemlagen. Pas wanneer voldoende bodemonderzoek is uitgevoerd, ontstaat begrip en inzicht en kunnen voorspellingen worden gedaan over bodemopbouw op plaatsen waar geen onderzoek is uitgevoerd. Vanzelfsprekend met nodige voorzichtigheid.

Hieronder valt vaagheid, oftewel het ontbreken van eenduidigheid en concreetheid in/van informatie en gebruik van subjectieve beschrijvingen. Oorzaak kan zijn het gebruik van niet genormeerde classificaties. Als wordt gesproken van slappe klei zonder dat meetwaarden worden meegegeven, kan iedereen er een eigen interpretatie aan geven. Elders op deze website geven we daarvan verschillende praktijkvoorbeelden.

Interpretaties die niet kunnen worden onderbouwd, dienen te worden vermeden. Ook kan het zijn dat meetdata voor andere doeleinden worden gebruikt dan waarvoor ze oorspronkelijk bedoeld zijn. De bodemsamenstelling (korrelverdeling) volgens de normen van milieuhygiënisch onderzoek zijn niet per definitie 1-op-1 toepasbaar voor de beoordeling van civieltechnische en milieuhygiënische toepasbaarheid van grond als grondstof voor de bouw. Hetzelfde geldt voor de mate waarin organisch materiaal aanwezig is in de grond.

Geadviseerd wordt om beschrijvingen te beperken als deze niet zijn gebaseerd op meetwaarden. Gebruik interpretaties alleen in combinatie met de gehanteerde methodiek.

Zeker in sterk heterogene bodems is volledigheid van bodemdata een aandachtspunt. In een sterk heterogene bodem is eerder sprake van incompleetheid dan in een homogene bodem. Iedere bodemdeskundige en geotechnicus zal hiermee moeten leren omgaan. Met risicogestuurd onderzoek kan de hoeveelheid beschikbare data worden vergroot. Vraag is of dit onderzoek risico’s echt en volledig beperkt en of kosten opwegen tegen risicoreductie. Met indicatieve berekeningen kan worden beoordeeld wat de baten zijn van extra data voor een ontwerp of de uitvoering.

Fouten van allerlei aard kunnen altijd worden voorkomen en beperkt door toepassing van kwaliteitsborging, werken volgens normen, gebruik van voor het doel geschikte onderzoeksmethoden en een correcte interpretatie van data.

• Geotechniek in beweging. Praktijkgids voor Risicogestuurd Werken. Door: Martin van Staveren.